Van collaborateurs ging tijdens de Tweede Wereldoorlog op verschillende manieren een gewelddadige dreiging uit. Om te beginnen bestond de collaboratie uit steun aan een gewelddadig bewind. De Duitse bezetter voerde in België anders dan in Oost-Europa geen vernietigingsoorlog, maar zijn regime was wel levensbedreigend voor elke Jood of voor politieke tegenstanders. De bezetter pleegde dus geen geweld tegen de Belgische bevolking als geheel, maar wie door het regime als ongewenst werd beschouwd, kon afgevoerd worden naar een concentratie- of vernietigingskamp, Om mogelijke tegenstanders in de gaten te kunnen houden en zo nodig te straffen, is de bezetter afhankelijk van informatie vanuit de Belgische bevolking. De Duitse bezettingsmacht in België is immers veel te klein om zelf iedereen te kunnen controleren.
De bezetter kan niet alleen rekenen op de verklikkingsbereidheid van individuele burgers, maar ook op de collaborerende nationaalsocialistische organisaties. Zo beveelt de leider van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV), Staf De Clercq, al in de herfst van 1940 aan zijn arrondissementsleiders om systematisch informatie te verzamelen over iedereen die het niet eens is met de bezetter. Hij richt in augustus 1941 bovendien een inlichtingendienst op om verzetslui te schaduwen. De dreiging die van de partijgangers van de bezetter uitgaat, is de krachtigste katalysator van de groeiende afkeer van het gros van de Belgische burgers voor de collaboratie.
Daarnaast plegen collaborateurs ook uit eigene beweging politiek geweld, waarbij ze Joden of tegenstanders aanpakken. In hun nationaalsocialistische ideologie wordt geweld positief gewaardeerd. De bereidheid geweld te gebruiken neemt toe naarmate de collaborateurs op hevigere weerstand botsen. Zo zullen collaborateurs, opgejaagd door het communistische verzet, gewelddadige wraakacties houden vooral in Wallonië, Limburg en Brabant.
Tenslotte nemen Belgische collaborateurs als vrijwilligers deel aan de vernietigingsoorlog in het Oosten. Doel van Hitlers oorlog tegen de Sovjet-Unie is het scheppen van ‘levensruimte’ voor het Duitse volk door tientallen miljoenen ongewenste mensen om te brengen. Belgische vrijwilligers nemen deel aan dat geweld zoals het mishandelen en doden van burgers (“partizanen”), Joden en gevangen Sovjetsoldaten, maar de schaal waarop is onduidelijk.
De dreiging van geweld die van collaborateurs uitgaat, zal gewelddadig verzet uitlokken. Tegen het einde van de bezetting zal in bepaalde delen van het land een klimaat van burgeroorlog ontstaan. Ook de gewelddadige acties tegen collaborateurs zijn er een uitloper van.
Vrints, Antoon. « Patronen van polarisatie. Homicide in België tijdens de Tweede Wereldoorlog ». Cahiers d’Histoire du Temps Présent/Bijdragen tot de Eigentijdse Geschiedenis, no 15 (2005): 177‑204.
