Tijdens de Tweede Wereldoorlog bereikt het aantal moorden in België ongekende hoogtes. De moorden die aan het verzet worden toegeschreven zijn de meest delicate conflicten die aan de Belgische rechtspraak worden voorgelegd. Men schat dat er ongeveer 850 collaborateurs overleden zijn als gevolg van aanslagen door het verzet.
Bij het begin van de oorlog zijn de moorden die door het verzet worden gepleegd geïsoleerde gevallen. Maar bij de aankondiging van de landing van de geallieerden in juni 1944, volgt er een ware explosie. Tussen de slachtoffers bevinden zich echte collaborateurs en verklikkers, maar ook diegenen die te dicht in de buurt van de bezetter komen, of die zich verrijken door de oorlog. Daarnaast zijn er nog criminele of onvoorzichtige verzetslieden, dubbelagenten, en tenslotte ook slachtoffers van persoonlijke haat. Deze moorden worden in de zomer van 1944 gevoed door een spiraal van terreur en contraterreur.
Tijdens de bezetting zijn de onderzoeksdaden moeilijk tot zelfs onmogelijk: naast het stilzwijgen van de getuigen, is er nog de infiltratie van de Duitse autoriteiten in alle gelederen van het gerechtelijk onderzoek. Er bestaat geen duidelijke afbakening van de bevoegdheden tussen de Belgische juridische diensten en die van de bezetter wanneer het om Belgische slachtoffers gaat. Sommige zaken worden ‘bevroren’ tot nader order, andere worden overgeheveld naar Duitse rechtbanken.
Na de bevrijding worden een hele reeks delicate zaken geklasseerd zonder gevolg. In sommige regio’s vermijdt het parket zorgvuldig dat deze zaken voor een assisenhof komen (wetsbesluiten van 19 september 1945 en van 20 september 1945). De persoonlijke insteek van de magistraten is dikwijls bepalend in de keuze. Hun definitie van het staatsbelang en de publieke ordehandhavingen sommige gevallen de druk van het volk, zijn stuk voor stuk beweegredenen die de gerechtsvervolging beïnvloeden.
Thiry, Amandine. “Le Tribut Des Temps Troubles”. La Justice Face Aux Homicides Attribués à La “Résistance” Dans l’arrondissement Judiciaire de Mons (Avril 1943-Novembre 1944). Louvain-la-Neuve: Presses universitaires de Louvain, 2015
Vrints, Antoon. “Patronen van Polarisatie. Homicide in België Tijdens de Tweede Wereldoorlog.” Cahiers d’Histoire Du Temps Présent/Bijdragen Tot de Eigentijdse Geschiedenis, no. 15 (2005): 177–204.
Zurné, Jan Julia, Tussen twee vuren. Gerecht en verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, Tielt: Lannoo, 2017.
